Truyền Thông Xã Hội và Tin Tức Về Coronavirus
2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) (Source CDC)
Trong thời đại internet, chúng ta có thể nghĩ rằng những tin tức báo động về những khủng hoảng y tế được loan truyền tức khắc không trở ngại để phục vụ cho quyền lợi sức khỏe cộng đồng thế giới. Tuy nhiên, có những trở ngại kinh tế và chính trị làm chậm trễ việc phổ biến những tin tức mà giới khoa học rất cần để đối phó kịp thời với các dịch bệnh có thể đe dọa toàn cầu. Trường hợp dịch Coronavirus hiện nay cũng là một bài học đắt giá.
Trong lúc dịch bệnh Coronavirus đang được nâng lên mức tình trạng khẩn cấp toàn cầu, có những bác sĩ và nhân viên y tế đã can đảm gióng lên tiếng chuông báo động sớm nhưng lại gặp trở ngại từ giới anh ninh nước họ muốn bưng bít các tin tức.
Tính đến 5 giờ chiều Thứ hai 3/2/2020, kiểm định chính thức về thiệt hại của coronavirus gồm có hơn 17.000 ca nhiễm đã được xác nhận, hơn 21.000 đang được theo dõi và 361 người chết. Nhưng con số thực tế phải cao hơn nhiều, có thể là ở một mức độ đáng kể, theo ước tính của các bác sĩ ở Trung Quốc và các chuyên gia về bệnh truyền nhiễm trên toàn thế giới.
Sau đây, tôi xin tạm dịch một số đoạn của bài báo dài đăng trong báo The Washington Post (2/1/2020)
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Vào giữa tháng 12/2019, bệnh nhân ở Vũ Hán đã có những biểu hiện có vẻ như là pha trộn các triệu chứng thường thấy trong mùa đông: sốt, khó thở, ho.
Bịnh giống như viêm phổi do virus. Nhưng các bác sĩ ở Vũ Hán, một thành phố 11 triệu ở miền trung Trung Quốc, không thể xác định chính xác nguyên nhân. Tin đồn về một loại virus bí ẩn bắt đầu xuất hiện trên các phương tiện truyền thông xã hội Trung Quốc, đặc biệt là giữa các chuyên gia y tế. Bây giờ, rõ ràng là các quan chức Trung Quốc đã sớm biết có một cái gì đó không ổn.
Một bài tường trình được công bố vào thứ năm trên nhiều trang tin tức Trung Quốc bởi một kỹ thuật viên phòng thí nghiệm ẩn danh, người này tuyên bố đang làm việc tại một phòng thí nghiệm có hợp đồng với các bệnh viện nói rằng công ty của ông đã nhận được mẫu bệnh từ Vũ Hán và đã đi đến một kết luận đáng kinh ngạc ngay từ sáng ngày 26 tháng 12. Các mẫu bịnh chứa một loại coronavirus mới, tương tự 87% với virus bệnh SARS ( Hội chứng hô hấp cấp tính nặng, Severe acute respiratory syndrome). Một ngày sau, các giám đốc phòng thí nghiệm đã tổ chức các cuộc họp khẩn cấp để báo cáo với các quan chức y tế Vũ Hán và quản lý bệnh viện, kỹ thuật viên này viết. Các nhà khoa học bên ngoài Trung Quốc sau đó đã xác nhận trình tự di truyền (sequence) có sự tương đồng đáng kinh ngạc với virus SARS.
Đến tối ngày 30 tháng 12, tin tức đã bắt đầu thoát ra ngoài. Vào lúc 5:43 chiều, Li Wenliang, một bác sĩ nhãn khoa tại Bệnh viện Trung ương Vũ Hán, nói với các cựu sinh viên trường y của mình trong một cuộc trò chuyện riêng tư rằng bảy người đã mắc phải một bịnh mà ông ta tin là SARS, và một bệnh nhân đã được cách ly tại bệnh viện của ông ta. Ông đăng một đoạn phân tích RNA (a snippet of an RNA analysis) tìm thấy "coronavirus của SARS" và các cụm vi khuẩn (khuẩn lạc/colonies) vi khuẩn rộng rãi trong đường hô hấp của bệnh nhân.
Ngay tối hôm đó, cơ quan y tế công cộng Vũ Hán đã hành động.
Ủy ban y tế đã gửi một thông báo khẩn cấp trên mạng cho tất cả các bệnh viện về sự tồn tại của bệnh viêm phổi do nguyên nhân không rõ ràng - nhưng đã bỏ qua bất kỳ đề cập nào về SARS hoặc coronavirus - và yêu cầu tất cả các bộ phận lập tức biên soạn thông tin về các trường hợp đã biết và báo cáo lên cấp trên theo hệ thống quân giai.
Các báo cáo chính thức đầu tiên về một vụ dịch bí ẩn ở Vũ Hán xuất hiện ngày 30 tháng 12, khi nhà chức trách Trung Quốc xác nhận họ đang điều tra 27 trường hợp viêm phổi do virus.
Các quan chức y tế Vũ Hán đã liên kết sự bùng phát với chợ hải sản Huanan, một điểm đến cho những người mua sắm tìm kiếm đủ thứ động vật sống, và nhanh chóng đóng cửa chợ này.
Các quan chức Trung Quốc bắt đầu tìm kiếm những người khác có thể bị bệnh, nhưng họ tập trung vào những người bị viêm phổi và một số mối liên hệ với thị trường hải sản và động vật. Họ không tìm kiếm những người mắc bệnh hô hấp với các triệu chứng trong phạm vi rộng lớn hơn.
Chỉ sau đó, các nhà khoa học và quan chức mới nghi ngờ rằng nhiều người khác cũng bị nhiễm bệnh. Nhưng họ đã bị bệnh nhẹ hơn và đã được cho về sau khi khám bịnh, cho phép vi-rút lây lan thêm, các chuyên gia cho biết.
Vào ngày 31 tháng 12, Trung Quốc đã thông báo cho văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới ở Trung Quốc về các trường hợp viêm phổi bí ẩn ở Vũ Hán. Các quan chức Cơ Quan Y Tế Quốc Tế (WHO) đã gửi cho Bắc Kinh một danh sách các câu hỏi về cơn dịch và đề nghị hỗ trợ.
Trong khi các nhà khoa học và các chuyên gia y tế công cộng tìm cách để thu thập thêm thông tin, các cơ quan an ninh của Trung Quốc đã cố gắng bóp nghẹt chuyện này.
Vào ngày 1 tháng 1, Văn phòng Công an Vũ Hán đã triệu tập tám người đã đăng tải và lan truyền tin đồn về các bệnh viện Vũ Hán nhận các trường hợp giống như SARS - các vụ bắt giữ được loan trên trang tin tức Xinwen Lianbo được theo dõi bởi hàng chục triệu người.
Cảnh sát sau đó tiếp tục với một cảnh báo trên Tân Hoa Xã. "Cảnh sát kêu gọi tất cả cư dân mạng không bịa đặt tin đồn, không lan truyền tin đồn, không tin vào tin đồn," chính quyền Vũ Hán cho biết, thêm rằng họ "khuyến khích người dùng Web cùng nhau xây dựng một không gian mạng hài hòa, rõ ràng và tươi sáng".
Tất cả tám người bị giam giữ ngày hôm đó là các bác sĩ, bao gồm Li, bác sĩ nhãn khoa Vũ Hán.
Wang Guangbao, một bác sĩ phẫu thuật và nhà văn viết về khoa học nổi tiếng ở miền đông Trung Quốc, sau đó nói rằng khoảng ngày đầu năm dương lịch trong giới y tế đang có dư luận lan tràn suy đoán về một loại virus giống SARS, nhưng các vụ giam giữ đã ngăn cản nhiều người, kể cả chính ông ta, nói một cách cởi mở về chuyện đó.
“Tám người đăng tin trên mạng xã hội bị bắt khiến tất cả bác sĩ chúng tôi cảm thấy chúng tôi có thể bị nguy cơ”, ông nói.
Với số lượng các trường hợp được báo cáo đạt 4.500, các quan chức ở Vũ Hán và xa hơn bắt đầu công khai nhận lỗi - và đổ lỗi cho người khác.
Trong một cuộc phỏng vấn truyền thông nhà nước ngày 27 tháng 1, Thị trưởng Vũ Hán Zhou Xianwang nói rằng ông không được cấp trên cho phép tiết lộ dịch bệnh trước đó. Vào thứ Sáu, người đứng đầu Đảng Cộng sản ở thành phố Vũ Hán, người ở cấp cao hơn ông thị trưởng - đã thừa nhận tội của mình vì đã không thực hiện các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt sớm hơn.
“Tôi đang cảm thấy tội lỗi, xấu hổ và tự hối”, Ma Guoqiang nói với cả nước trong một cuộc phỏng vấn truyền thông nhà nước.
Tòa án Nhân dân Tối cao cũng đưa ra một tuyên bố bất thường cảnh cáo cảnh sát Vũ Hán vì đã bắt giữ tám nhà khoa học.
“Nếu xã hội lúc đó tin vào những 'tin đồn' đó và đeo khẩu trang, sử dụng chất khử trùng và tránh đi chợ thú hoang dã như thể có dịch SARS, có lẽ nếu làm như thế hôm nay chúng ta đã có thể kiểm soát coronavirus tốt hơn”, Tòa án tối cao nói.” Tin đồn đã kết thúc khi có sự cởi mở”.
BS Li, bác sĩ nhãn khoa bị giam giữ, đã được cảnh sát Vũ Hán thả ra vào ngày 3 tháng 1 sau khi ký một tài liệu thừa nhận ông ta từng "thực hiện các hành vi bất hợp pháp". Ông đã vội vã quay lại làm việc để săn sóc các bệnh nhân nặng nhưng ông lại bị nhiễm coronavirus.
Hiện nay, bác sỹ này đang là bịnh nhân được chăm sóc đặc biệt tại nơi làm việc của mình, Bệnh viện Trung ương Vũ Hán.
Hồ Văn Hiền
Ngày 3 tháng 2 năm 2020
